Kruis of munt

Kruis of munt. Door Jo Boer.

Dit is het verhaal van Boers kindertijd. Geschreven vanuit het oogpunt van Jopie Landman (een doorzichtig pseudoniem) die op tweejarige leeftijd vanuit Soerabaja naar Nederland emigreert, samen met haar moeder, oma en opa.

De afwezigheid van haar vader en de schande daarrond maken dat haar toch al onstabiele moeder meer en meer doorslaat in haar haat/liefde-verhouding ten op zichte van haar eigen kind.

Het huis waar ze allemaal samen wonen staat strak van de spanningen, taboeonderwerpen en onuitgesproken gevoelens. De hooggevoelige Jopie beziet dit alles met een blik die schippert tussen angst en betovering. Haar kijk op haar wereld laat je gejaagd verder lezen om maar heel af en toe, met een glimlach op je lippen, een rustpauze toe te laten. Kleine momenten waarin je mee opgaat in Jopie’s geluksgevoel als zij heel even één wordt met de natuur of diepe vriendschap ervaart van haar neefje Jan.

Die natuurbeschrijvingen en ervaringen zijn pure poëzie, de hemel breekt open en het leven krijgt even kleur. Samen met Jopie heradem je, je borstkast opent zich en frisse lucht nestelt zich tussen de pagina’s van het verhaal. Het zijn die vluchtige momenten die Landman de kracht geven om door te gaan. Diezelfde momenten hebben er misschien wel mede voor gezorgd dat Jo Boer, ondanks alle tegenkanting op jonge leeftijd, kunstenaar is geworden. Bevrijd uit haar ketens, bevrijd van haar verstikkende moeder.

Dit boek lees je niet voor je lol. Het is bijna van begin tot einde worstelen, je boos maken en ongemakkelijk voelen. Het verhaal springt van heden naar verleden en weer terug. De beklemdheid van het (ongewenste) samenleven van de familieleden werkt verstikkend, ze vormen een hechte afgeschermde groep zodat je je zelfs als lezer soms een indringer voelt. Familie kan gevaarlijk zijn en het slechtste in een mens bovenhalen, zoveel is duidelijk.

De Boer heeft de gave om haar gevoelens onsentimenteel via het papier op de lezer over te brengen. Kruis of munt is donker en verstikkend maar ook pijnlijk ontroerend. Geweldig dat het eindelijke opnieuw is uitgegeven. Ik sloot Jopie in mijn hart, jij ongetwijfeld ook.

Ongelofelijk goed, gruwelijk en beklemmend boek. De verhandelingen over de natuur zijn ware poëzie. Woordgebruik dat je diepste emoties oproept. En dat is de reden dat zij met dit boek niet is doorgebroken zoals Blaman. Het is zo over the top emotioneel en mist soms evenwicht. Ze vereffent duidelijk een rekening. Maar pfff wát een prachtig prachtig boek.